Amnezi ve Hafıza Kaybı

Amnezi bir tür hafıza kaybıdır. Ana semptomları, olayları, yerleri veya belirli ayrıntıları hatırlamakta zorluk çekmektir. Hafıza kaybı denince filmlerde olduğu gibi kendi ismini bile hatırlamayan insanları düşünmeyin. İnsanlar bir çeşit amnezi yaşadıklarında neredeyse her zaman kendi kimliklerini ve motor becerilerini hatırlıyorlar. Peki amnezinin çeşitleri nelerdir?

Amnezinin değişik türleri ve belirtileri vardır. Bunlardan biri “Retrograd amnezidir”. Bu hastalıkta insanlar yakın zamandaki anılarını hatırlamazlar. Bunun yerine daha eskiye dayanan, çocukluk, gençlik hatıralarını hatırlayabilirler fakat insanları tanımakta zorluk çekebilirler. Başka bir türü ise “Anterograd amnezidir” bu hastalıkta ise insanlar eski hatıralarını rahatlıkla hatırlayabilirken yeni hatıralar oluşturamazlar. Bu hastalık her zaman kalıcı değildir ve başka seviyelerde yaşanabilir. Bir de hepimizin yaşadığı küçüklük amnezisi vardır. Çoğu insan hayatının ilk dört yılını hatırlayamaz ve bu durum beynimizin o dönemde uzun süreli hatıralar oluşturamamasından kaynaklanır. Sizin de anladığınız gibi amnezi birçok değişik şekillerde yaşanabiliyor. Peki bunlar niye gerçekleşir?

Amnezi hastalığına yol açan birçok farklı neden olabilir. Bunlardan en önemlisi Demans adında bir hastalıktır. Beynimizde hatıralarımızın yaşlarına göre kategorize edildiği düşünülür, beyin dokusunda çok geniş bozulmalar eski hatıralarımızı kaybetmemize yol açar. Bu sebeple insanlar genelde ilk, yakın zamanda oluşturdukları hatıraları hatırlamazlar, zamanla bozulma büyüdükçe eskileri de unuturlar. Bu bozulma Alzheimer gibi farklı demas çeşitlerinden gerçekleşir. Amneziye yol açan başka bir ana sebep ise beynin hipokampüs adlı bölgesinin zarar görmesidir. Beynimizin hipokampüs bölgesi hafızamızdan sorumludur; hafızalarımızın oluşumu, organize edilmesi, gerektiği zaman ulaşmamızı sağlar. Hipokampüsü oluşturan hücreler beynimizin içindeki en hassas ve en fazla enerji gerektiren hücre çeşidinden biridir. Bu sebeple Anoksi ve onun gibi toksinlerden çok zarar görürler. Beynimizin iki yarısında da hipokampüs zarar görürse tam anterograd amnezi yaşarız. Başka bir sebep ise kafa travmasıdır; kafamıza fiziksel ya da inme, tümör, enfeksiyon gibi beynimizde ciddi hasarlar amneziye yol açabilir. Bu hasarlar kalıcı da olabilir, beyin sarsıntısı şeklinde ise kazadan önceki yakın geçmişi hatırlamakta zorluk yaşanabilir. Bir başka sebep ise psikolojik travma veya strestir ciddi derecede travma dissosiyatif amneziye neden olabilir. Bu durumda beynimiz istemedikleri veya düşünceleri, duyguları ve bilgileri unutuyor. Bu çeşit amnezi kalıcı değildir ve çok uzun süreliğine gerçekleşmez. Bunlar amneziye yol açan nedenlerin en önemlileridir ve bunların gerçekleşmesini mümkün olduğunca önlememiz gerekir.

Peki diyelim ki amneziniz var, doktorlar ne yapabilir? En başta hangi tür amnezi yaşadığınızı belirlerler. Maalesef doktorların çoğu zaman yapabilecekleri çok şey olmuyor. Mesela beyniniz fiziksel bir hasar gördüyse sadece zamanla iyileşebilirsiniz ya da demansınız varsa çoğu zaman tedavisi olmuyor. Bunun gibi durumlarda size öğrenme ve hafızanızı geliştirmek için ilaç verebiliyorlar. Kalıcı hafıza kaybı yaşarsanız, size özel bir hafıza terapisi yapabilirler. Bu terapi beyninizin hafıza bölümünü geliştiriyor. Aynı zamanda sizin kendinizin herhangi bir çeşit amnezi olmanızı önlemek için yapabileceğiniz bir takım şeyler vardır. En basit olarak dengeli ve sağlıklı beslenip bol bol su içmeliyiz. Yüksek derecede beyine sarsıntı riski olduğu zaman kask takmalıyız. Hayatımız boyunca fiziksel ve özellikle zihinsel olarak aktif durmamız gerekir.

Hafızamız öyle bir şeydir ki en başta bize önemsiz gelebilir ama bir hasar gördüğü zaman gerçek değerini anlarız. Bu yüzden hepimiz her zaman zihinsel egzersizler yapıp, tükettiğimiz besinlere dikkat edip hafızamızı güçlendirmeye çalışmalıyız. Sonuç olarak, amnezi birçok farklı türde gerçekleşip hafızamıza çok ciddi şekillerde zarar verebilir. Bu sebeple hafızamıza elimizden geldiği kadar iyi bakıp değerini bilmeliyiz.

Mina A.